THE GIRL IN THE MUSEUM

Μια βόλτα στο κέντρο της πόλης πάντα έχει μια αγχολυτική δράση στην ψυχολογία μου. Με ηρεμεί θυμίζοντάς μου κάτι από Ελλάδα, κάτι από αρχαιότητα, κάτι από ένα ένδοξο παρελθόν που το έσβησε ο πόλεμος. Περπατάω και συλλογιέμαι το πώς θα ήταν αυτή η πόλη, η «Αθήνα του Σπρέε» αν δεν είχε βομβαρδιστεί και εάν δεν είχαν κατεδαφιστεί πολλά από τα ιστορικά της κτήρια. 

 

Αναφέρομαι φυσικά στο Βερολίνο, μία πόλη η οποία αποτελεί ένα κράμα πολυπολιτισμικών στοιχείων και στη δική μας περίπτωση αρχιτεκτονικών στυλ, καθώς όσοι πέρασαν ανά τους αιώνες άφησαν και τη δική τους σφραγίδα στην πόλη.  Για εμένα αυτή η διαφορετικότητα είναι που μου δημιουργεί μια συνεχή έλξη προς αυτό, καθώς ανακαλύπτω συνεχώς νέες όψεις του. Κάθε γειτονιά και τμήμα της με τον δικό του χαρακτήρα και την δική του αρχιτεκτονική ταυτότητα, σου αφήνει ενίοτε την αίσθηση ότι αλλάζεις πόλη με μια σύντομη μετακίνηση. Πολλές φορές βλέπεις να γειτνιάζουν μπαρόκ αρχιτεκτονήματα με αυτά της μοντέρνας τέχνης, κτήρια ρομανικής αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής με αυτά της μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής και πολλές ακόμα αναμίξεις. Δημιουργήματα διαφόρων εποχών τα οποία σχετίζονται τόσο με περιόδους μεγάλης ανάπτυξης, αλλά και περιόδους παρακμής. Εμείς σήμερα θα εστιάσουμε σε μία περίοδο άνθησης της πόλης η οποία την οδήγησε σταδιακά στο να γίνει μια από τις παγκόσμιες μητροπόλεις, πριν τα ξεσπάσματα των παγκοσμίων πολέμων.

 

Αυτή η περίοδος σχετίζεται και με τον τίτλο του άρθρου, ο οποίος είναι ένα από τα παρατσούκλια της πόλης μέσα στα χρόνια ζωής της. Γιατί όμως ονομάστηκε «Αθήνα του Σπρέε», τι κοινό θα μπορούσε να έχει με την Αθήνα και εν τέλη ποιος είναι και αυτός ο Σπρέε;

​

Δεν θα πάμε τόσο πίσω στη δημιουργία της πόλης τον 13ο αιώνα, αλλά θα φτάσουμε στις αρχές του 18ου αιώνα όπου και έχουμε την πρώτη αναφορά σε αυτό το παρωνύμιο.  Το 1706 ο ποιητής Erdmann-Wircker το χρησιμοποιεί σε έναν τιμητικό τόμο του πρώτου κρατικού πανεπιστημίου της Πρωσίας, το Alma Mater Viadrina, στην Φρανκφούρτη του Όντερ ποταμού. Σκοπός του ποιητή ήταν να εξυμνήσει τα κατορθώματα του Φρειδερίκου Α΄, δούκας της Πρωσίας και εκλέκτορας του Βρανδεμβούργου (1688-1701), κυρίως αυτά που σχετίζονται με την τέχνη και τη φιλοσοφία όπως η ίδρυση της Ακαδημίας των Καλών Τεχνών το 1698 και της Ακαδημίας των Επιστημών το 1700 και να συνδέσει τον δούκα και την πόλη με ένα ενδοξότερο παρελθόν. Η χρήση του ονόματος της πόλης των Αθηνών παρουσιάζεται ακόμα και σε άλλες γερμανικές πόλεις με κοινό τους χαρακτηριστικό ότι αυτές είχαν πανεπιστήμια, σε αντίθεση με το Βερολίνο που απέκτησε το 1809-1810. Αυτές οι πόλεις είναι το  Μάνχαϊμ, η Βαϊμάρη, η Λειψία, η Ιένα και το Γκέτινγκεν και, σύμφωνα με τους ποταμούς που τις διατρέχουν, θα λάβουν αντίστοιχα τα παρατσούκλια Deutsches Athen, Ilm-Athen, Pleiße-Athen, Saal-Athen και Leash-Athen, εμπνευσμένα τις περισσότερες φορές από τους ποταμούς που έχουν χτιστεί. Έτσι και το Βερολίνο θα χαρακτηριστεί από τον ποταμό Σπρέε,  ο οποίος με τις πηγές του στην Τσεχία περνάει από πολλές πόλεις, και μέσα από το Βερολίνο, μέχρι την ένωσή του με τον Χάβελ στο Spandau του Βερολίνου.

 

Παρά λοιπόν τον χαρακτηρισμό του Βερολίνου ως Spree-Athen, η πόλη δεν θα αποκτήσει κυρίως στην όψη της, κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό το οποίο θα μπορούσε να παραπέμψει στην αρχαία Αθήνα μέχρι την εμφάνιση του Νεοκλασικισμού. Έτσι σταδιακά φτάνουμε στα τέλη του 18ου και αρχές του 19ου. Το Βερολίνο έντονα επηρεασμένο ήδη από τις ιδέες του Διαφωτισμού, με σπουδαίους Γερμανούς φιλοσόφους, καλλιτέχνες και επιστήμονες να ζουν σε αυτό,  αναπτύσσεται σε σημαντικό κέντρο της γνώσης και της τέχνης.

 

Με την ανάπτυξη του Γερμανικού Νεοκλασικισμού και της αρχιτεκτονικής του, το αστικό τοπίο της πόλης θα μεταβληθεί. Το κέντρο της θα χαρακτηρίζουν πλέον τα παλάτια, τα μουσεία, οι εκκλησίες στον νέο ρυθμό που προσπαθεί να πλησιάσει και να εκφράσει ιδέες της ελληνικής κυρίως αλλά και της ρωμαϊκής αρχαιότητας. 

​

Ένα από τα πρώτα παραδείγματα της αρχιτεκτονικής του νεοκλασικισμού στο Βερολίνο, είναι και το διασημότερο μνημείο του, η Πύλη του Βρανδεμβούργου. Κατασκευασμένη το 1791 από τον Carl Gotthard Langhans αντλεί την έμπνευσή της από τα Προπύλαια της Ακρόπολης των Αθηνών. Τα πιο λαμπρά παραδείγματα αρχιτεκτονικής τα έχουμε από τον Karl Friedrich Schinkel (1781-1841). Ο Σίνκελ ως διευθυντής της  οικοδομικής αρχής της Πρωσίας σχεδίασε εκκλησίες, παλάτια, δημόσια κτήρια διαφόρων χρήσεων, όπως μουσεία και σχολές. Τα πιο λαμπρά παραδείγματα που έχουν σωθεί είναι το φυλάκιο  Neue Wache (1815) στην αρχή της κεντρικής λεωφόρου Unter den Linden, το Schauspielhaus, γνωστό σήμερα με την ονομασία Konzerthaus(1821) στην Gendarmenmarkt,  το Μουσείο Altes (1824) για την στέγαση των βασιλικών συλλογών και αρχαιοτήτων, τα σχέδια της γέφυρας του Παλατιού (Schloßbrücke 1824), και άλλα διάσπαρτα οικοδομήματα στην πόλη. Κάποια ακόμα αξιομνημόνευτα νεοκλασικιστικά κτήρια του ιστορικού κέντρου είναι το Kronprinzenpalais (1857), η Alte Nationalgalerie του Heinrich Strack, το Neues Museum(1855) και η κύρια πρόσοψη του Παλατιού του Βερολίνου (Berliner Schloss 1845) από τον Friedrich August Stüler. 

 

Όλα αυτά τα κτήρια βρίσκονται σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους και μπορείς να τα επισκεφτείς οποιαδήποτε στιγμή. Πολλά από αυτά ήταν για χρόνια κλειστά μέχρι την αποκατάσταση των υλικών ζημιών του πολέμου, όπως το Νέο Μουσείο, ενώ άλλα περιμένουν με την πρώτη ευκαιρία μετά την ανακατασκευή τους να ανοίξουν στο κοινό όπως το Παλάτι του Βερολίνου, το γνωστό πλέον Humboldt Forum.  Και άμα θέλετε να χαλαρώσετε μετά την όμορφη βολτούλα σας μπορείτε να απολαύσετε το ηλιοβασίλεμα στο κοντινό James-Simon-Park, με θέα τα αριστουργηματικά μουσεία του Museum Insel, λουσμένα στο πορτοκαλοκόκκινο  φως του ηλιοβασιλέματος.

 

Είμαι σίγουρος ότι ούτε εγώ θα θυμάμαι τα ονόματα των αρχιτεκτόνων που σας ανέφερα ή ποια κτήρια ανήκουν στο κίνημα του Νεοκλασικισμού και όχι του Μπαρόκ, όπως η πρώην βασιλική Βιβλιοθήκη(1780) στην Bebelplatz που συνυπάρχει μαζί τους αρμονικά. Όπως και να έχει, όμως, με την πρώτη δοθείσα ευκαιρία, με την πρώτη επίσκεψη στην «Αθήνα του Σπρέε», ψάξτε τα κτήρια που σας επισήμανα, σηκώστε τα μάτια σας ψηλά και θαυμάστε κάθε κτήριο που θα περάσετε. Μην ξεχνάτε ότι είμαστε άνθρωποι και πάντα πρέπει να κοιτάμε ψηλά.