THE GIRL IN THE MUSEUM

Ξεκινώντας κανείς οποιαδήποτε δραστηριότητα στην εποχή μας -και, μιλώντας για την εποχή μας, δυστυχώς αναφερόμαστε στον τελευταίο χρόνο της πανδημίας, καθώς αναμφίβολα έχει χωρίσει τις ζωές μας σε «πριν» και «μετά»- είναι σχεδόν αδύνατο να αποφύγει να την τοποθετήσει στο πλαίσιο της ιδιαίτερης πραγματικότητας στην οποία διαδραματίζονται πια οι ζωές μας. Από τη δουλειά ως τον ελεύθερο χρόνο, από τον καφέ στο χέρι μέχρι το ποτήρι κρασί που έχουμε ανάγκη μια στο τόσο τα βράδια, όλες οι εκφάνσεις της καθημερινότητας βιώνονται είτε μέσα από την οθόνη ενός υπολογιστή, είτε ύστερα από λεπτομερή ανάλυση του τι επιτρέπεται, τι παραμένει προσβάσιμο με βάση τους εκάστοτε ισχύοντες περιορισμούς. Και, με λύπη των λατρών της τέχνης και του πολιτισμού, αυτοί οι τομείς έχουν παραγκωνιστεί αισθητά στο πλαίσιο των εν λόγω περιορισμών. Δικαίως ή αδίκως, φαίνεται να μην είμαστε αρμόδιοι να το κρίνουμε. Αυτό, όμως, που καλούμαστε να κάνουμε, για τη διατήρηση της πνευματικής και ψυχολογικής μας υγείας παράλληλα με τη σωματική, είναι να ανακαλύπτουμε τρόπους να ερχόμαστε σε επαφή με την τέχνη, τη φύση, τον πολιτισμό, επιλέγοντας ανάμεσα από δραστηριότητες που δεν απαγορεύονται. Δύσκολο έργο, σίγουρα. Ακατόρθωτο; 

​

Περνώντας κανείς την εποχή της πανδημίας στο Παρίσι, μια από τις δυνατότητες που έχει είναι η επίσκεψη σε κοιμητήρια. Και σκεπτόμενος κοιμητήρια στο Παρίσι, δε γίνεται παρά να έρθει στο νου του σε κλάσματα δευτερολέπτων το Père-Lachaise (Περ-Λασαίζ). 

​

Με έκταση περίπου 440 στρέμματα, με ηλικία μεγαλύτερη των 200 ετών και με πρόσβαση από 5 διαφορετικές εισόδους, το Père-Lachaise εντάσσεται στην ευρύτερη λίστα των τουριστικών αξιοθέατων· δεν είναι η πρώτη τοποθεσία που έρχεται στο μυαλό κάποιου στην παρθενική του επίσκεψη στην πόλη του φωτός, αλλά μετράει ετησίως περισσότερους από τρεισήμισι εκατομμύρια επισκέπτες. Παράλληλα, όμως, αποτελεί προορισμό που επιλέγουν πολλοί μόνιμοι κάτοικοι για βόλτα ή τρέξιμο, πολλοί επισκέπτες που έχουν ήδη χορτάσει τα ορόσημα του Παρισιού (βλ. Πύργο του Άιφελ), πολλοί φανατικοί θαυμαστές των ενταφιασμένων για να αποτίνουν φόρο τιμής, αλλά και πολλοί φιλότεχνοι, ρομαντικοί και «ανήσυχα πνεύματα» που για διαφορετικούς λόγους ο καθένας βρίσκουν γοητευτικό το χώρο του κοιμητηρίου. 

​

Το ποιοι μπορεί να είναι αυτοί οι λόγοι δε γίνεται να το γνωρίζει κανείς πριν επιχειρήσει να περάσει τον χρόνο του εκεί. Πλακόστρωτα μονοπάτια που πλαισιώνονται από απλά ή μεγαλοπρεπή μνήματα, δέντρα που με τα κλαδιά τους δημιουργούν γαλάζιους ή γκρι -ανάλογα με την εποχή- λαβυρίνθους στον ουρανό, λουλούδια, περιποιημένα ή ατημέλητα, ακουμπισμένα στα μνήματα -πόσο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι στα μνήματα των μεγάλων προσωπικοτήτων, όπως ο Chopin ή η Edith Piaf βρίσκει κανείς πάντα φρέσκα λουλούδια και περιποιημένα γλαστράκια- αφήνουν σίγουρα γοητευμένους επισκέπτες. 

​

Έχοντας ήδη αναφερθεί σε κάποιες από τις προσωπικότητες που βρίσκονται θαμμένες εκεί, δε γίνεται κανείς να παραλείψει ότι στο κοιμητήριο Père-Lachaise υπολογίζεται ότι είναι θαμμένοι 300.000 με 1.000.000 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων -εκτός από τους προαναφερόμενους- ο Oscar Wilde, ο Jim Morrison, ο Μολιέρος, ο Proust και άλλες πολλές γνωστές και άγνωστες προσωπικότητες. Μάλιστα, η μεγαλοπρέπεια του εκάστοτε μνήματος δεν εξαρτάται από το «μέγεθος» ή τη δημοφιλία της αντίστοιχης προσωπικότητας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο πολύ μικρός, σε σχέση με άλλους, τάφος του πασίγνωστου Jim Morrison, ο οποίος, παρόλα αυτά, αποτελεί στάση των περισσότερων, αν όχι όλων, των επισκεπτών του χώρου. 

​

Την ιστορία του νεκροταφείου μπορεί κανείς εύκολα να τη διαβάσει με μια απλούστατη αναζήτηση στο διαδίκτυο. Αυτό που δε θα βρει τόσο εύκολα, είναι κάποια απόπειρα αποτύπωσης της ατμόσφαιρας του χώρου. Έχοντας χρησιμοποιήσει ήδη δύο φορές παράγωγα της λέξης «γοητεύω» προσπαθώντας να μοιραστώ τη δική μου εκδοχή, αποφασίζω, στο πλαίσιο αυτής της απόπειρας, να εξωτερικεύσω την πρώτη έντονη σκέψη που μου δημιουργήθηκε περιπλανώμενη ανάμεσα στα δέντρα και στα μνήματα: γιατί οι άνθρωποι δίνουν τόση σημασία στο θάνατο; Η απλή απάντηση -και προφανής- είναι ο φόβος της λήθης. Και είναι πραγματικός και ειλικρινής και, ίσως, να είναι και επαρκής απάντηση στο ερώτημα. Για τον ίδιο λόγο, άλλωστε, υπάρχουν όλες οι παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα τα σχετικά με τον αποχαιρετισμό αυτού που φεύγει. Γι’ αυτό, άλλωστε, η μελέτη των διαφορετικών παραδόσεων πάνω σε αυτό το θέμα αποτελεί παράθυρο στον εκάστοτε πολιτισμό. 

​

Με τον ίδιο τρόπο μου φαίνεται κι εμένα ενδιαφέρουσα η παρατήρηση των διαφορετικών μνημάτων· άλλα είναι μεγάλα, άλλα μικρά, άλλα περιποιημένα, άλλα φαίνονται ξεχασμένα, άλλα μεγαλειώδη, άλλα μινιμαλιστικά, όλα, όμως, μαρτυρούν τη στάση κάποιου απέναντι στον θάνατο. Και πολλές φορές, αυτή εκπέμπει ματαιοδοξία στα δικά μου μάτια: γιατί να ασχοληθεί κανείς τόσο με την τελευταία κατοικία ενός αγαπημένου του -ή και τη δική του; Γιατί να επιλέξει να δείξει εκεί τον πλούτο του; Όσο κάθετα και να διαφωνώ με αυτήν την οπτική -πόσο μάλλον με την κατανάλωση χρόνου από τη ζωή για τον καθορισμό της τύχης του ίδιου του σώματός μας μετά θάνατον- δεν μπορώ να σταματήσω να απολαμβάνω την ποικιλία των ερεθισμάτων που προσφέρει αυτή η παρατήρηση σε έναν τέτοιο χώρο. 

 

Κλείνοντας, νιώθω την ανάγκη να καταρρίψω μια εντύπωση, η οποία, κακά τα ψέματα, υπήρχε και στο δικό μου μυαλό σε ένα βαθμό μέχρι πριν κάποια χρόνια. Η επίσκεψη σε ένα νεκροταφείο δεν είναι σίγουρα ταυτόσημη με τη μελαγχολία, το πένθος, τη μακαβριότητα.  Ακόμα και ο θάνατος δε βιώνεται σε όλες τις στιγμές σε μαύρο φόντο. Αυτή ίσως είναι όμως μια διαφορετική συζήτηση. Το βασικό στο πλαίσιο αυτού του άρθρου είναι να τονιστεί ότι τα νεκροταφεία αποτελούν χώρους πολιτισμού, περιπάτου, διαλογισμού. Και το Père-Lachaise είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα.