THE GIRL IN THE MUSEUM

Ξύπνησα ένα πρωί στο μικρό μου δωμάτιο με τα δύο μεγάλα παράθυρα που είχαν θέα άλλα σπίτια. Δεν ήταν πια καιρός για πάπλωμα και είχα ιδρώσει. Ήλιος, καθαρός ουρανός, τεράστιες μέρες. Άνοιγα το παράθυρο στις δέκα το βράδυ και ήταν ακόμα φωτεινά. Οι δρόμοι, τα καφέ και οι μπρασσερί γεμάτα, τα μουσεία επιτέλους λειτουργούσαν. Βρισκόμουν στο Παρίσι και ήμουν κάτω των είκοσι έξι ετών*. Η συνέχεια ήταν μονόδρομος. 

​

Μέσα σε δεκαπέντε σχεδόν διαδοχικές ημέρες, επισκέφτηκα περίπου είκοσι χώρους πολιτισμού σε τρεις πόλεις της Γαλλίας. Στερημένη ερεθισμάτων κατά τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, δεν θεωρώ υπερβολή να πω ότι η οπτική μου για τον κόσμο άλλαξε μετά από ένα τέτοιο καλοκαιρινό καλωσόρισμα, αφού σχεδόν αποφάσισα να αλλάξω καριέρα. Χωρίς να το σχεδιάσω, έζησα δεκαπέντε από τις πιο ενδιαφέρουσες μέρες της ζωής μου εκείνον τον Ιούνη. 

​

Μερικούς μήνες πριν, λοιπόν, ένα απόγευμα, βρέθηκα στο κέντρο Pompidou, όπου είχα ήδη βρεθεί πολλές φορές. Επιβεβαίωσα ότι είναι από τα αγαπημένα μου μουσεία. Εκτός από τα εκθέματα και τις συλλογές του, οι οποίες αφορούν τη μοντέρνα τέχνη, αλλά και την αμφιλεγόμενη αρχιτεκτονική του, το συγκεκριμένο μουσείο προσφέρει ένα από τα σημεία με την ομορφότερη θέα της πόλης, ενώ είναι ανοιχτό μέχρι αργά, ώστε να μπορεί κανείς να την απολαύσει λουσμένη με το φως της δύσης. Διαθέτει, επίσης, μία από τις πιο ιδιαίτερες μπουτίκ μουσείου που έχω επισκεφθεί. Το Pompidou φιλοξενεί σχεδόν πάντα περιοδικές εκθέσεις, όπως εκείνες που με χαρά επισκέφθηκα την πρώτη φορά αυτό το καλοκαίρι που βρέθηκα εκεί. Ξαναβρέθηκα στο Pompidou μερικές μέρες μετά, και πάλι βραδάκι, για να απολαύσω για άλλη μια φορά τη μόνιμη συλλογή και τη συγκινητική θέα της ηλιολουσμένης πόλης του φωτός. Μοντέρνα τέχνη χόρτασα, επίσης, στον αρχιτεκτονικά εξίσου -αλλά με τελείως διαφορετικό τρόπο- εντυπωσιακό χώρο, το Palais de Tokyo, το οποίο στεγάζει μόνο περιοδικές εκθέσεις, προσφέροντας μια καταπληκτική ευκαιρία για συχνές επισκέψεις σε μια εντελώς διαφορετική παριζιάνικη γειτονιά. 

​

Το επόμενο πρωινό εκείνου του Ιούνη ξεκίνησε στο αγαπημένο μου τρίτο διαμέρισμα, όπου στην όμορφη rue des Archives στεγάζεται το ίδρυμα Henri Cartier-Bresson, του ομώνυμου, δηλαδή, πασίγνωστου Γάλλου φωτογράφου. Εκείνη την περίοδο εκτίθετο μία συλλογή φωτογραφιών του αφιερωμένη αποκλειστικά στο Παρίσι του εικοστού αιώνα· οι γωνιές της πόλης που απαθανατίζονταν φαίνονταν εξίσου γνώριμες και άγνωστες. Λίγο πιο πάνω, στο Carreau du Temple, εκείνο το Σαββατοκύριακο λάμβανε χώρα μια έκθεση τέχνης του δρόμου (street art). Χαζεύοντάς την ακριβώς μετά το ταξίδι στον χρόνο μέσα από τον φακό του Cartier-Bresson, γινόταν αντιληπτή με τον καλύτερο τρόπο η συμπεριληπτικότητα της τέχνης και η τεράστια ποικιλία εκφραστικών μέσων, της οποίας μπορεί να γίνει αποδέκτης κάποιος παρατηρητής της. 

​

Όχι πολύ μακριά από εκεί, περίπου μία ώρα με τρένο και άλλη μία με πούλμαν, ποδήλατο ή ακόμη και με τα πόδια, βρίσκεται η πόλη Giverny της Νορμανδίας, γνωστή για το μουσείο του ζωγράφου Claude Monet. Την ημέρα που αφιέρωσα σε αυτή τη μονοήμερη εκδρομή ένιωσα ότι την πέρασα μέσα σε έναν ιμπρεσιονιστικό πίνακα· η πρόσοψη του μουσείου -το οποίο αποτελούσε την οικία του καλλιτέχνη- ο κήπος, οι λίμνες με τα νούφαρα, ήταν όλα διατηρημένα ακριβώς όπως αποτυπώνονται στους πασίγνωστους πίνακες. Παρά τον αρκετά τουριστικό χαρακτήρα του εν λόγω μουσείου, η εμπειρία είναι μοναδική και την προτείνω ανεπιφύλακτα. 

​

Για να κερδίσω το προσωπικό στοίχημα να βρεθώ σε όσους περισσότερους χώρους πολιτισμού μπορούσα, μέχρι να επιστρέψω στην Ελλάδα, εκμεταλλευόμενη τα εικοσιπέντε έτη της ηλικίας μου, που με καθιστούσαν, σύμφωνα με τη νομοθεσία, αρκετά νεαρή ώστε να έχω δικαίωμα δωρεάν εισόδου σε αυτούς, αποφάσισα να επισκεφθώ ένα μουσείο, που πιθανότατα δεν θα επέλεγα, εάν χρειαζόταν να πληρώσω την είσοδο. Πρόκειται για το Στρατιωτικό Μουσείο στο Παρίσι, το οποίο φιλοξενεί κυρίως πανοπλίες και όπλα, ανάμεσα στα οποία δεν με ενδιέφερε ιδιαίτερα να περιηγηθώ. Αποτελεί, όμως, μέρος του συγκροτήματος του Μεγάρου των Απομάχων, με τον εντυπωσιακό χρυσό τρούλο -τον οποίο μπορεί να θαυμάσει κανείς κατά τη διάρκεια της βόλτας του στο έβδομο διαμέρισμα, χωρίς να χρειαστεί να εισέλθει στο συγκρότημα- μέρος του οποίου αποτελεί, ακόμα, το παρεκκλήσι του Dome, όπου βρίσκεται ο τάφος του Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Η επιβλητικότητα και η πληθωρικότητα τέτοιων μνημείων ομολογώ πως με εκνευρίζει λίγο, ενώ δεν βρίσκω μεγάλο καλλιτεχνικό ενδιαφέρον· αναμφίβολα, όμως, πρόκειται για μία πτυχή της τέχνης που, αν και δεν στηρίζεται τόσο στην έκφραση του καλλιτέχνη, για αυτόν ακριβώς τον λόγο αποτυπώνει κομμάτια της ιστορίας, μέσα από παλιές αντιλήψεις που αποκαλύπτει, προκαλώντας, παράλληλα, αναντίρρητα, έντονο εντυπωσιασμό μέσα από τη μεγαλοπρέπειά της. 

​

Την επόμενη μέρα, ξαναβρέθηκα στο έβδομο διαμέρισμα για μία εντελώς διαφορετική εμπειρία. Αυτή τη βίωσα στο Grand Palais Ephémère, τον χώρο μπροστά από τον πύργο του Άιφελ που προσωρινά, μέχρι τους Ολυμπιακούς αγώνες που θα λάβουν χώρα στο Παρίσι το 2024, θα φιλοξενεί πολιτιστικά δρώμενα που κατά κανόνα θα παρουσιάζονταν στο Grand Palais, στον χώρο που ανακαινίζεται. Επρόκειτο για μία μορφή τέχνης που πριν λίγα χρόνια δεν υφίστατο και που, ίσως, δεν αποτελεί τον πρώτο συνειρμό μας όταν αναφερόμαστε σε καλλιτεχνικές εκθέσεις, ήταν, μολαταύτα, από τα πιο εντυπωσιακά πράγματα που έχω δει. Στον άδειο, βιομηχανικής αισθητικής εσωτερικό χώρο του Grand Palais Ephémère, κοιτώντας την οθόνη του κινητού μου, ένιωθα ότι συμμετείχα στην πλοκή κινουμένων σχεδίων, ότι με κυνηγούσαν πλάσματα της φαντασίας, ότι κατακλυζόμουν από χρώματα. Δεν ήταν παραισθήσεις, ήταν η έκθεση εικονικής πραγματικότητας νέων καλλιτεχνών (animators), η οποία αναδείκνυε άλλη μια λειτουργία της τεχνολογίας, αυτή του καλλιτεχνικού μέσου. Φέτος το καλοκαίρι απέναντι από τον πύργο του Eiffel, η επίσκεψη σε αυτόν τον καινούργιο, μοντέρνο χώρο ήταν ένας συναρπαστικότατος τρόπος να διευρύνει κανείς τους ορίζοντές του, κυριολεκτικά και μεταφορικά, και μάλιστα εντελώς δωρεάν, ανεξαρτήτως υπηκοότητας και ηλικίας. 

​

Σειρά είχε μία ακόμα εκδρομή. Πήρα το τρένο και σε τρεισήμισι ώρες βρισκόμουν στην όμορφη Μασσαλία. Λείποντας μερικούς μήνες από την Ελλάδα και με την καλοκαιρινή ζέστη να με κάνει να τη νοσταλγώ συχνά, η παραθαλάσσια Μασσαλία μου έδινε στιγμιαία την ψευδαίσθηση ότι βρίσκομαι σε κάποιο νησί της -ή, σε άλλες στιγμές, σε κάποια πολύβουη και όχι και τόσο προσεγμένη γειτονιά του αθηναϊκού κέντρου. Ενώ δεν θυμίζει σε τίποτα σχεδόν το Παρίσι, μοιραζόταν μαζί του το στοιχείο των αντιθέσεων αναφορικά με την τέχνη που φιλοξενεί. Στη Μασσαλία, λοιπόν, επισκέφθηκα το νεοκλασικό Ανάκτορο του Longchamp, με την εντυπωσιακή πρόσοψη και τον μεγαλοπρεπή κήπο, όπου στεγάζεται το μουσείο καλών τεχνών, στο οποίο επίσης περιηγήθηκα. Λίγες ώρες αργότερα, όμως, βρισκόμουν σε έναν εκ διαμέτρου διαφορετικό χώρο, από όλες, σχεδόν, τις απόψεις. Το κοινό τους; Και οι δύο βρίθουν τέχνης. Στο πολιτιστικό κέντρο Friche la Belle de Mai -που κατά την ταπεινή μου άποψη αδίκως δεν βρίσκεται μεταξύ των πρώτων προτεινόμενων τοποθεσιών στη Μασσαλία- μπορεί κανείς να γίνει μάρτυρας μιας εντελώς διαφορετικής προσέγγισης απέναντι στην τέχνη, σε σχέση με αυτή που προσφέρει ένα μουσείο καλών τεχνών -χωρίς η μία να χρειάζεται να είναι ανώτερη από την άλλη. Πρόκειται για έναν πολυχώρο, με υπαίθρια και εσωτερικά τμήματα στα οποία λειτουργεί από πίστα για skateboard μέχρι πινακοθήκη, με χαρακτηριστικά την πολυπολιτισμικότητα. Εκείνη η περίοδος ήταν αφιερωμένη στους πολιτισμούς της Αφρικής, γεγονός που μας έδωσε την ευκαιρία να γευτούμε πεντανόστιμη αφρικανική κουζίνα στο εστιατόριο του χώρου. 

​

Το μουσείο του Louvre και το Orsay συνετέλεσαν, επίσης, στο καλοκαιρινό μου κατόρθωμα, αλλά δεν θα εξυπηρετούσε κάποιον αναγνώστη να αναφερθώ σε ένα τέτοιο άρθρο στο περιεχόμενο και την καλλιτεχνική υπόσταση από τα δύο σημαντικότερα μουσεία της Γαλλίας -το πρώτο μάλλον και του κόσμου. Θα πω, όμως, ότι, παρόλο που και σε αυτά είχα ξαναβρεθεί, δεν θα έχανα την ευκαιρία να τα ξαναεπισκεφθώ, για να αισθανθώ αυτό το γνώριμο δέος. 

​

Θα αναφερθώ, όμως, σε δύο μουσεία τα οποία κατέχουν συνήθως τις αμέσως επόμενες θέσεις στις λίστες των φιλότεχνων επισκεπτών της πόλης. Πρόκειται για τα μουσεία του Picasso και του Rodin, και ο λόγος που τα αναφέρω μαζί δεν είναι άλλος από τη στενή σύνδεση των δύο καλλιτεχνών, της οποίας έγινα αυτόπτης μάρτυρας, μέσα από την επίσκεψή μου στην έκθεση που λάμβανε χώρα στο δεύτερο. Η τελευταία απαρτιζόταν από έργα τους τα οποία αποτελούν προϊόντα επιρροής του μεν από τον δε, σε μεγάλο βαθμό αποτύπωση γλυπτών του Rodin από τον Picasso σε χαρτί ή καμβά και αντιστρόφως. Οι γνώσεις μου για καθέναν από τους δύο καλλιτέχνες ήταν αναμφίβολα επιφανειακές, όμως η επίσκεψη τόσο στα μουσεία τους όσο και στην περιοδική έκθεση συνετέλεσαν ώστε να αισθάνομαι ότι έχω κατακτήσει λίγη από την ουσία της τέχνης τους. Η τοποθεσία του μεν μουσείου του Picasso στο λατρεμένο τρίτο διαμέρισμα και η στέγαση του δε μουσείου του Rodin σε αρχοντικό σπίτι του ίδιου, αποτελούν από μόνοι τους λόγοι για τους οποίους θα περιηγούμουν με χαρά σε αυτά πολλές ακόμα φορές. 

​

Χαμένη μέσα στις φωτογραφίες και τις στιγμές του περασμένου Ιούνη στα μουσεία της Γαλλίας, μου διέφυγε ο σκοπός του συγκεκριμένου άρθρου. Για μένα, μάλλον μετετράπη σε καταγραφή αναμνήσεων. Σε όποιον τυχόν το διαβάσει θα ήθελα να τονίσω ότι δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση για ταξιδιωτικό οδηγό, ούτε μπορώ να φανταστώ αν θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν τέτοιος -αν και θα ήταν φυσικά χαρά μου να φανεί χρήσιμο και με αυτόν τον τρόπο. Μπορείτε να το εκλάβετε ως πορίσματα ενός πειράματος: ποια η επίδραση των απανωτών επισκέψεων σε πολιτιστικούς χώρους; Θα επανέλθω στην αρχή του άρθρου, αναφέροντας και πάλι ότι εγώ σκέφτηκα σοβαρά να ξεκινήσω σπουδές πάνω στην τέχνη -ιδέα που δεν έχει ακόμα εγκαταλειφθεί. Σίγουρα, δεν είναι αυτή η επίδραση που θα είχε το ίδιο δεκαπενθήμερο σε οποιονδήποτε άλλον. Τολμώ, όμως, να δηλώσω εξίσου σίγουρη, ότι ένα τέτοιο εγχείρημα δεν είναι καθόλου βαρετό, μονότονο ή εξαντλητικό, αν διατηρηθεί μια εναλλακτική και «ανοιχτή» προσέγγιση. Η τέχνη γεννιέται από συναισθήματα και γεννά συναισθήματα στους αποδέκτες της· η επίσκεψη σε μουσεία δεν είναι ούτε υποχρέωση, ούτε μάθημα ιστορίας της τέχνης, ούτε δεκτική ενός μοναδικού τρόπου να συμβαίνει. Για μένα, είναι μια βόλτα. Λίγο πιο ελκυστική από τις άλλες.