THE GIRL IN THE MUSEUM

Όλοι μας τον τελευταίο καιρό προσπαθούμε απεγνωσμένα να βρούμε μέσα στη μέρα διεξόδους από τη μονοτονία και τη ρουτίνα. Είτε αυτό είναι να επενδύσουμε χρόνο σε κάποιο χόμπι, να περπατήσουμε σε κάθε τετράγωνο της γειτονιάς μας ή να φτιάξουμε μπανανόψωμο. Ένα από τα πράγματα που δεν περίμενα να κάνω αυτόν το καιρό ήταν να ακούσω techno από live streaming στην Αρχαία Μεσσήνη. Με αφορμή αυτό, σκέφτηκα το πώς τέτοιες δροσερές ιδέες μπορούν να αναδείξουν τους αρχαιολογικούς χώρους με νέους τρόπους. 

 

Όσο σημαντικό είναι ένας αρχαιολογικός χώρος να κρατά την ουσία του, άλλο τόσο είναι να προσελκύονται νέοι επισκέπτες με ποικίλους τρόπους. Η επαφή με την πολιτιστική κληρονομιά είναι μια πολύπλευρη εμπειρία και μόνο οφέλη μπορεί να προσδώσει. Άλλωστε οι αρχαίες Αγορές (αγορά< ἀγείρω = συγκεντρώνω), τα θέατρα κ.ά δημιουργήθηκαν ως τόπος προσέλκυσης όλων των πολιτών με στόχο τη συνύπαρξη και ανταλλαγή ιδεών. Οι αρχαιολογικοί χώροι λειτουργούν ως χώροι προσέγγισης του απώτερου παρελθόντος, μέσω των υλικών κατάλοιπων της ανθρώπινης δραστηριότητας. Πολλές φορές βέβαια το ευρύ κοινό λανθασμένα αναζητά πίσω από το μνημείο, το μνημειώδες και προβαίνει σε «αρχαιολαγνεία» που τροφοδοτεί το αίσθημα της ανωτερότητας. Παρόλα αυτά, αξίζει να σημειωθεί ότι το ενδιαφέρον των αρχαιολογικών χώρων δεν είναι μόνο πολιτιστικό αλλά και περιβαλλοντικό. Και οι ιδιαιτερότητες του τοπίου είναι θαυμαστές και χρήζουν προστασίας. Δεν είναι λοιπόν μόνο το μνημειώδες που έχει αξία, αλλά οποιοδήποτε κινητό ή ακίνητο μνημείο που μας φέρνει σε επαφή με τον πολιτισμό και μέσω αυτού, τον άνθρωπο. 

 

Μπορούν λοιπόν οι αρχαιολογικοί χώροι να προσελκύσουν ανθρώπους με ποικίλα ενδιαφέροντα, που δεν θα επέλεγαν να κάνουν μια επίσκεψη υπό άλλες συνθήκες; Νομίζω πως ναι, και υπάρχουν αρκετές εκδηλώσεις ή δράσεις οι οποίες έχουν συμβάλλει σε αυτό. Αρχίζοντας με το παράδειγμα που αναφέρθηκε παραπάνω, το Ίδρυμα Ωνάση προέβαλε διαδικτυακά ένα DJ set της Βελγίδας Charlotte de Witte που έλαβε χώρα στο Ρωμαϊκό στάδιο της Αρχαίας Μεσσήνης. Οι τελευταίες ηλιαχτίδες της ημέρας μαζί με τον πύρινο ήχο της techno, ζωντάνεψαν το χώρο που μήνες τώρα έχει βυθιστεί στην απόλυτη σιγή. Ένας τέτοιος οξύμωρος συνδυασμός τόπου και μουσικής, αλλάζουν τη διάσταση με την οποία αντιλαμβανόμαστε τους αρχαιολογικούς χώρους ως ένα απόκομμα μιας προηγούμενης ζωής και τον επανεντάσσουν στη σημερινή καθημερινότητα. 

​

Προχωρώντας σε άλλα παραδείγματα, σειρά έχει το Πικ Νικ Urban Festival. Αυτό το φεστιβάλ λαμβάνει χώρο εννέα χρόνια στη Ρωμαϊκή Αγορά Θεσσαλονίκης. Διαρκεί συνήθως ένα τριήμερο φιλοξενώντας και αναδεικνύοντας εγχώριους μουσικούς. Μετά τις συναυλίες, κάθε βραδιά κλείνει με μια προβολή ταινίας. Είμαι τυχερή που έχω παρευρεθεί στο συγκεκριμένο φεστιβάλ. Η Ρωμαϊκή Αγορά βρίσκεται στο κέντρο της πόλης δίνοντας μοναδική ευκαιρία στους φεστιβαλιστές να καθίσουν στον υπαίθριο χώρο της, κάνοντας πικ νικ περιβαλλόμενοι από στοές, το θέατρο και τις όμορφα χαοτικές πολυκατοικίες. Αυτό το παράδειγμα ίσως είναι και το αγαπημένο μου καθώς κάνει ξεκάθαρη τη διαιώνιση του χαρακτήρα μια «Αγοράς» και την ένταξή της στα σημερινά πολιτιστικά δρώμενα. Άνθρωποι που συγκεντρώνονται με σκοπό να κοινωνήσουν τέχνη, διάλογο και σνακ. 

​

Ταξιδεύοντας νοητικά στο ηλιόλουστο Αιγαίο, λόγος θα γίνει για τον Αρχαιολογικό χώρο της Δήλου. Το 2019 φιλοξένησε μια έκθεση μοντέρνας γλυπτικής από τον Antony Gormley. Η φιλοσοφία πίσω από αυτή την έκθεση με γοήτευσε ιδιαίτερα και είναι ο λόγος που ήθελα να τη μοιραστώ. Στόχος του καλλιτέχνη και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων ήταν να δώσει την παρουσία του ανθρώπινου στοιχείου στον χώρο, καθώς πολλά από τα γλυπτά είναι ανθρωπόμορφα. Μπρούτζινες φιγούρες που υπό το σκληρό φως της Δήλου μοιάζουν με σιλουέτες που κινούνται ανάμεσα στα θεμέλια της Αγοράς του νησιού του Απόλλωνα. Στόχος του παντρέματος της αρχαιότητας με τη μοντέρνα τέχνη είναι να δοθεί η δυνατότητα στον σύγχρονο επισκέπτη να προσλάβει τον αρχαιολογικό χώρο με έναν νέο τρόπο. Μια συνομιλία ανάμεσα στα γλυπτά και τον άνθρωπο για την έννοια του χρόνου, της φθοράς και της σχέσης του με το περιβάλλον. Ο Gormley μελέτησε ενδελεχώς τον αρχαιολογικό χώρο και τονίζει ότι τα έργα του δεν έχουν σκοπό να συνδεθούν με την αρχαία τέχνη, αλλά να απευθύνουν ερωτήματα στο κοινό. Η έκθεση απευθύνεται σε μεγάλο μέρος του κοινού, καθώς δεν αγγίζει την αρχαιολογία ή τη μοντέρνα τέχνη αποκλειστικά, αλλά την ίδια την ύπαρξη. Είναι τρόπος να έρθουμε πάλι σε επαφή με το παρελθόν, συνδέοντας το με το παρόν και το μέλλον. 

​

Όλα τα παραπάνω παραδείγματα που αναφέρθηκαν έχουν ως κοινό στοιχείο την προσέγγιση των αρχαιολογικών χώρων με τρόπους που διευρύνουν και συγχρόνως αναδεικνύουν την ταυτότητά τους. Φαίνεται ότι ακόμη και μέσω διαδικτυακών δράσεων κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Φυσικά, όντας κουρασμένοι όλοι από αυτόν τον ατελείωτο εγκλεισμό που βιώνουμε διψάμε τώρα όσο ποτέ για τη φυσική μας παρεύρεση σε οποιονδήποτε χώρο πολιτισμού. Ο καθένας πρέπει να έχει δικαίωμα στην παιδεία, τη μόρφωση και τον πολιτισμό ώστε να μπορέσει να έρθει σε επαφή με τον ίδιο του τον εαυτό. Εάν υπάρχει καλή διάθεση, τόσο από τις Εφορείες Αρχαιοτήτων να δώσουν ευκαιρία σε φρέσκες ιδέες, όσο και από τον κόσμο να τις εκμεταλλευτεί και να είναι δεκτικός, νομίζω πως μόνο λαμπρά αποτελέσματα μπορεί να φέρει το μέλλον.